Tramwaje na Powiślu? Odpowiedź, która nasuwa się sama: nie ma! Nic bardziej mylnego, tramwaje są obecne w naszej dzielnicy jedynie w ilościach śladowych ale historia powiślańskich tramwajów ma długą brodę.
Jak dojechać na Powiśle dziś?
Obecnie tramwaje na Powiślu formalnie jest tylko jeden przystanek na moście Poniatowskiego. Jeśli myślisz o spacerze po Mariensztacie to również polecamy tramwaje zatrzymujące się na trasie W-Z.
Most Poniatowskiego (przystanek Most Poniatowskiego 03 i 04), linie: 7, 8, 9, 22, 24, 25. Wejście prowadzące z Powiśla mieści się na początku al. 3 maja – tuż przy stacji Orlenu.
Trasa W-Z (przystanek Stare Miasto 01 i 02), linie: 18, 20, 23, 26.
Tramwaje przed I wojną i w jej trakcie
Pierwsze projekty budowy linii tramwajowej powstały jeszcze w trakcie elektryfikacji tramwajów warszawskich przeprowadzanej w latach 1905-1908. Plany zakładały sieć na Powiślu będzie stworzona po zakończeniu modernizacji taboru i infrastruktury w innych częściach miasta. Linia tramwajowa miała powstać wzdłuż ulic Wybrzeża Kościuszkowskiego, Dobrej, Solca, Ludnej i Książęcej. Prace niestety nie ruszyły pełną z uwagi na różnicę zdań miedzy Zarządem Tramwajów i miastem. Do wybuchu I wojny światowej powstała jedynie część torowiska. Rozstaw torów stosowanych na Powiślu to 1525 mm.
Po wybuchu wojny linia została ukończona jednak była wykorzystywana jako linia towarowa. Dostarczano nią m.in. węgiel do zakładów mieszczących się wzdłuż trasy: gazowni miejskiej przy Ludnej i elektrowni miejskiej przy ul. Dobrej.
Dwudziestolecie międzywojenne
Z uruchomieniem ruchu osobowego trzeba było czekać do zakończenia I wojny. 13 grudnia 1918r. Powiślem ruszył pierwszy tramwaj. W latach 20-tych torowisko na Powiślu było ciągle wykorzystywane do przewożenia różne towarów do dużych odbiorców: wcześniej wspomnianej elektrowni i gazowni oraz do składów zaopatrzenia wojskowego. Przewozy towarowe tą trasą zakończono w roku 1934r.
Na Powiślu w latach 20 i 30 kursowały stale dwie linie:
Linia P – jak Powiśle prowadziła z Powiśla na … Powiśle. Trasa zataczała koło i była wielokrotnie zmieniana. Pierwotna trasa uruchomiona w grudniu 1918 roku przebiegała ulicami: Dobrą, Nowym Zjazdem, Krakowskim Przedmieściem, Miodową, przez plac Krasińskich, Nowiniarską, Franciszkańską, Nalewki, Bielańską, Senatorską, przez plac Bankowy, Przechodnią, przez plac Żelaznej Bramy, Graniczną, Bagno, Świętokrzyską, Marszałkowską, Alejami Jerozolimskimi, Nowym Światem, przez plac Trzech Krzyży, Książęcą, Ludną, Solcem i ponownie Dobrą.
Późniejsze zmiany były powodowane licznymi modernizacjami torowisk oraz inwestycje miejskie ale “szkielet” trasy pozostał bez zmian.
Linia Z – jak Zewnętrzna z Powiśla … również na Powiśle. Trasa uruchomiona 14 grudnia 1929 roku przebiegała ulicami: Dobrą, Nowym Zjazdem, Krakowskim Przedmieściem, Miodową, przez plac Krasińskich, Nowiniarską, Franciszkańską, Nalewkami, przez plac Muranowski, Muranowską, Dziką, Okopową, Towarową, przez plac Zawiszy, Aleje Jerozolimskie, Chałubińskiego, aleją Niepodległości, Nowowiejska, przez plac Zbawiciela, Marszałkowską, przez plac Unii Lubelskiej, Bagatela, przez Aleje Ujazdowskie, plac Trzech Krzyży, Książęcą, Ludną, Solcem i w końcu Dobrą.
Warto tutaj wspomnieć o jeszcze jednej trasie:
Linia 2 i 2a – linie wielokrotnie zmieniały swój bieg i pętle, były zawieszane lub likwidowane. Przez dość długi okres jednak kursowały wjeżdżając na Powiśle ulicą Książęcą i dalej ulicą Czerniakowską kierowały się na Sadybę a później Czerniaków.
Do linii tramwajowych poruszających się po Powiślu można zaliczyć te przemieszczające się nad naszą dzielnicą – mianowicie te które poruszały się po moście Poniatowskiego. Otwarcie nowej trasy wraz z liniami tramwajowymi miało miejsce 9 sierpnia 1925 roku. Trasą tą kursowały linie:
Linia 7 – biegła od Opaczewskiej przez Grójecką, plac Narutowicza, plac Zawiszy, Aleje Jerozolimskie, most i aleję Poniatowskiego, aleję Zieleniecką, Targową, Ząbkowską aż do Radzymińskiej.
Linia 12 – trasa wielokrotnie zmieniana – tuż po przekierowaniu tej linii na most Poniatowskiego przejazd odbywał się od dworca Wschodniego przez Kijowską, Targową, aleję Zieleniecką, aleję i most Poniatowskiego, Aleje Jerozolimskie, Marszałkowską do placu Zbawiciela.
Linia 24 – pierwotna trasa biegła z Placu Trzech Krzyży przez Nowy Świat, Aleje Jerozolimskie, most i aleja Poniatowskiego, aleja Zieleniecka, Zamoyskiego, Grochowska aż na Gocławek.
Przed wojną w Warszawie kursowały także liczne linie nocne. Większość z nich została uruchomiona w 1937 roku. Wspomnieć tu należy o linii 50 która miała trasę podobną do linii 2 oraz o liniach 60 i 70 które sunęły po moście Poniatowskiego. Ciekawostką jest również linia W, która w tamtym czasie łączyła Śródmieście z Wilanowem (zjazd ul. Książęcą, przez Czerniakowską i Powsińską).
II wojna światowa
1 września 1939 wybuchła II wojna światowo, a ruch tramwajowy w całej Warszawie został wstrzymany 8 września 1939 r wraz z podejściem niemieckich czołówek pancernych pod Warszawę. Linia 24 wróciła na trasę przez most Poniatowskiego w styczniu 1940 roku, 17 marca 1940r. przywrócono do ruchu ulicę Czerniakowską oraz kursowanie linii 2, natomiast linia P została przywrócona na swoją trasę 12 maja 1940r. Wraz z wybuchem Powstania Warszawskiego – 1 sierpnia 1944 – ruch tramwajowy w całej Warszawie ustał.
Lata powojenne
Powiśle – podobnie jak cała Warszawa – znacznie ucierpiało podczas II wojny światowej. Pierwotne plany urbanistyczne zakładały na Powiślu zwartą zabudowę i jednoczesne oddzielenie ruchu z Wybrzeża Kościuszkowego i mostu przez Wisłę na wysokości Starego Miasta. Oznaczało to koniec północnego odcinka tras tramwajowych na Powiślu. Ruch po południowej stronie przywrócono 22 lipca (popularna data w PRL) 1946 roku – Linia 23 po trasie: Wiadukt mostu Poniatowskiego, Solec, Ludna, Książęca, plac Trzech Krzyży. Linia ta nie cieszyła się jednak dużą popularnością i już 24 lipca zawiesiła kursowanie.
Tramwaje ponownie na Powiślu a dokładnie na rogu Książęcej z Czerniakowską pojawiły się 16 września 1947 roku. W tym miejscu miała swoją pętlę linia 8 a następnie linia 9. Do wiaduktu Poniatoszczaka tramwaje zaczęły dojeżdżać 12 czerwca 1949 roku. Linia ta jednak miała charakter pomocniczy służyła głównie jako dojazd do zajezdni tramwajowej “Solec” umiejscowionej pod arkadami mostu. Ruch liniowy na Powiślu ustał 25 października 1960r., torowisko zostało zlikwidowane niedługo potem.
